Phương pháp hình thành triết lý kinh doanh

Trong thực tế, việc hình thành triết lý kinh doanh được tiến hành theo hai phương pháp cơ bản:

a) Triết lý kinh doanh được hình thành từ kinh nghiệm kinh doanh trong thực tiễn.

Đây là phương pháp hình thành triết lý kinh doanh phổ biến của nhiều doanh nghiệp lớn, có truyền thống lâu đời, tiếp tục tồn tại, phát triển và thành công đến nay. Phương pháp này đượ sử dụng phổ biến ở các công ty của Nhật và các công ty chịu ảnh hưởng của văn hóa Phương Đông.

Ví dụ: Tập đoàn Matsushita Electric của Nhật thành lập từ 1917, nhưng đến 1930 mới hình thành triết lý kinh doanh chính thức. Triết lý kinh doanh của tổ chức được nhà sáng lập tập đoàn là Konosuke Matsushita (1894 – 1989) đúc kết từ thực tiễn hoạt động, đưa ra những quan điểm mang tính triết lý về nhiều vấn đề liên quan đến cuộc sống và quản lý kinh doanh. Một số tư tưởng trong triết lý kinh doanh của Matsushita Electric được nhà sáng lập viết lại trong tác phẩm “Bản lĩnh trong kinh doanh và cuộc sống” như: Trong quản lý: “quản lý công khai” là đường lối căn bản của công ty, “Con người là yếu tố quan trọng nhất, sức mạnh của công ty được xác định bởi những con người đang làm việc”, “Matsushita Electric tạo ra con người trước khi tạo ra các thiết bị gia dụng”… Trong kinh doanh, “Sự tồn tại của công ty dựa vào một cấu trúc phức tạp, có mối quan hệ qua lại giữa nhiều nhóm hoặc nhiều cá nhân khác nhau: Nhà cung cấp, nhà trung gian, người tiêu thụ, cổ đông, cộng đồng địa phương… nhà quản trị phải nhận thức rõ tính chất phức tạp này và luôn chú ý tạo sự thịnh vượng chung cho mọi người”, “Trách nhiệm của công ty là tạo ra lợi nhuận và tái đầu tư một phần vào nhà máy, thiết bị cũng như nghiên cứu và phát triển,… Việc tạo ra lợi nhuận phải kết hợp với đạo đức kinh doanh…”.

Ngoài ra, công ty Hewlett Packard (HP) của Mỹ cũng là một ví dụ về phương pháp hình thành triết lý kinh doanh từ thực tiễn hoạt động. HP thành lập từ năm 1937, trong quá trình phát triển, các nhà sáng lập tổng kết những thành công và thất bại để hình thành triết lý kinh doanh chính thức vào năm 1957; tức là sau 20 năm, văn bản triết lý kinh doanh chính thức của HP mới đến được tất cả nhân viên. Tư tưởng trong triết lý kinh doanh của HP gần gũi với các công ty của Nhật, chẳng hạn nguyên tắc dùng người của HP: “An toàn công việc là mục tiêu của công ty,… chúng tôi mong muốn mỗi nhân viên có việc làm và yên tâm làm việc cho công ty để cùng lớn lên cùng công ty…”

Phương pháp hình thành triết lý kinh doanh từ thực tiễn hoạt động tuy mất nhiều thời gian, nhưng tư tưởng triết lý thường rất sâu sắc và có tính khả thi cao. Ở Việt Nam, các doanh nghiệp có quá trình hoạt động lâu năm, phương hướng kinh doanh ổn định… có thể vận dụng phương pháp này để hình thành triết lý kinh doanh chính thức cho tổ chức.

b) Triết lý kinh doanh có tính định hướng, được hình thành trước thông qua con đường thảo luận từ trên xuống.

Trong thực tế, nhiều nhà quản trị nhận thức rõ tầm quan trọng của triết lý kinh doanh trong quản trị doanh nghiệp nên chủ động xây dựng nó trước để phục vụ nhu cầu quản trị kinh doanh. Phương pháp này thông dụng ở Mỹ và các công ty chịu ảnh hưởng của văn hóa phương Tây. Hiện nay, phương pháp này được nhà quản trị các doanh nghiệp mới khởi nghiệp sử dụng phổ biến nhằm chủ động trong quá trình quản trị chiến lược và có cơ hội rút ngắn khoảng cách trong cạnh tranh với các công ty ra trước trên các khu vực thị trường.

Theo phương pháp này, Hội đồng quản trị hay chủ doanh nghiệp lập ra một nhóm chuyên trách soạn thảo văn bản triết lý kinh doanh cho doanh nghiệp. Công việc của nhóm này thực hiện như sau:

+ Thứ nhất: Tiến hành phỏng vấn tất cả các thành viên của Hội đồng quản trị và Ban giám đốc về quan điểm cá nhân của họ đối với công việc kinh doanh của doanh nghiệp hiện tại và tương lai, kể cả các quan điểm về các mối quan hệ đối nội và đối ngoại. Trên cơ sở đó, nhóm này sẽ tổng kết tất cả các ý kiến đã thu thập thành văn bản chính thức, thể hiện các quan điểm cơ bản về nhiệm vụ và mục tiêu của tổ chức, chiến lược và những chính sách kinh doanh lâu dài… Các nhà quản trị cấp cao sẽ tiến hành thảo luận nội dung này, những ý kiến thống nhất về từng chủ đề sẽ được nhóm soạn thảo tập hợp lại và phác thảo sơ bộ văn bản triết lý kinh doanh.

+ Thứ hai: Văn bản triết lý kinh doanh sơ bộ được đưa xuống tất cả các bộ phận cấp dưới để thảo luận nhằm thu hút ý kiến đóng góp của mọi thành viên trong tổ chức. Nhà quản trị cấp cao của tổ chức công khai khuyến khích mọi người tham gia thảo luận, thẳng thắn trình bày quan điểm cá nhân về những vấn đề có liên quan nhằm làm cho văn bản triết lý kinh doanh có tính thực tế và mọi thành viên có khả năng chấp nhận dễ dàng. Những ý kiến phát biểu trong các cuộc thảo luận được lập thành văn bản và gửi trở lên các nhà quản trị cấp cao thông qua nhóm soạn thảo văn bản.

+ Thứ ba: Trên cơ sở ý kiến hai bên, cả người quản lý và người thừa hành, nhóm soạn thảo tiến hành tổng kết để hoàn chỉnh văn bản triết lý kinh doanh và trình lên các nhà quản trị cấp cao. Văn bản này được nhà quản trị cấp cao xem xét, thảo luận lại các chi tiết một lần nữa. Nếu thống nhất về nội dung, nhà quản trị cấp cao nhất sẽ phê chuẩn và ra quyết định ban hành văn bản triết lý kinh doanh chính thức của doanh nghiệp. Nếu chưa thống nhất về nội dung, văn bản này sẽ được tiến hành làm lại từ đầu.

Nhiều công ty của Mỹ sử dụng phương pháp này để hình thành triết lý kinh doanh, ví dụ: Tập đoàn Intel, công ty Rockwell International…

Mặc dù văn bản triết lý kinh doanh đã được ban hành, nhưng nếu môi trường kinh doanh có những thay đổi trong quá trình hoạt động, triết lý kinh doanh vẫn có thể có được điều chỉnh, bổ sung để thích nghi với môi trường. Trong thực tế, chính phủ của các quốc gia trên thế giới cũng hình thành triết lý hoạt động để định hướng phát triển kinh tế – xã hội của đất nước, triết lý này cũng được điều chỉnh theo thời gian để thích nghi với xu hướng của thời đại. Chẳng hạn hơn hai mươi năm trước, triết lý phát triển kinh tế – xã hội của Trung Quốc là “Tất cả để phát triển”, ngày nay là “Phát triển toàn diện, bền vững, chặt chẽ”.

Đối với các doanh nghiệp mới phát triển của Việt Nam, đây là phương pháp phù hợp nên sử dụng để hình thành triết lý kinh doanh chính thức nhằm khẳng định vị trí và những khả năng tiềm tàng của mình trên con đường phát triển.